Grote lijnen uit de studie die in maart 2018 werd gepubliceerd.
- Een (stads)centrum is nooit veraf. De aantrekking van een stad of gemeente hangt af van het aanbod aan diensten en voorzieningen zoals onderwijs, zorg, handel, openbaar vervoer, sportinfrastructuur… Ze vormen niet alleen een plus voor de eigen bevolking, maar trekken ook mensen uit de omliggende gemeenten aan.
- Rijkdom concentreert zich in woongemeenten rond de steden. Dit zien we duidelijk in de rand rond Brussel, Antwerpen, Gent, Brugge, Leuven en Hasselt.
- Gemeenten die mensen aantrekken door hun economische activiteit liggen langs grote verkeersassen, maar hun inwoners hebben niet noodzakelijk de hoogste inkomens. Vlamingen zijn immers pendelaars en wonen dus niet noodzakelijk in gemeenten met hogere werkgelegenheid, maar wel in de buurt ervan.
- Vergrijzing zet zich door in de Kempen, Limburg en aan de kust. Dat heeft uiteraard impact op de inkomens en personenbelasting.
- Vooral het centrum van Vlaanderen verjongt. Het Brussel-effect speelt hier duidelijk: jonge gezinnen verlaten Brussel voor de rand en vanuit Limburg en West-Vlaanderen probeert men dichter bij Brussel te wonen.
Vlaanderen telt volgens onze studie 16 Vlaamse clusters, die behoren tot 6 types van gemeenten:
- Woongemeenten
- Landelijke gemeenten
- Gemeenten met aantrekking door economische activiteit
- Verstedelijkte gemeenten
- Grote en regionale steden
- Kustgemeenten
Benieuwd tot welke cluster uw gemeente hoort?
Uitdagingen voor de volgende bestuursperiode
De uitdagingen verschillen voor elk type gemeente. Bijvoorbeeld:
- Gemeenten en steden met een centrumfunctie en verstedelijkte gemeenten moeten:
- slim blijven investeren in aantrekkelijkheid met een brede waaier aan voorzieningen
- de sociale weefsels versterken, ook als de inkomstenbasis verschraalt
- Gemeenten met toenemend aantal jongeren moeten:
- het evenwicht houden tussen inkomsten en uitgaven, ook wanneer meer uitgaven en investeringen nodig zijn in bijkomende kinderopvang, sportactiviteiten voor de jeugd…
- Vergrijzende gemeenten, of ze nu landelijk zijn of in de stadsrand liggen, moeten bekijken:
- hoe ze het verlies aan inkomsten opvangen om hetzelfde uitgaven- en investeringsniveau te behouden
- hoe ze de zorgopvang voor ouderen organiseren
- Geen homogeen gemeentelijk grondgebied, met grote verschillen naargelang de wijken.
- Met rijkere maar verouderende gemeenten, vooral gelegen in het zuidoosten van Brussel. Residentiële gemeenten die erg in trek zijn voor hun leefomgeving, maar waar de vastgoedprijzen een rem vormen voor jonge gezinnen.
- Versus minder begoede maar verjongende gemeenten vlakbij Brussel Stad, waar het vastgoed betaalbaarder is voor jonge gezinnen met een toenemend inkomen, maar waar men ook meer te maken krijgt met internationale immigratie en de maatschappelijke uitdagingen zoals sociale bijstand en integratie die daarmee gepaard gaan.
4 clusters en Brussel Stad
- Residentiële gemeenten in het noordwesten:
forse demografische aangroei, veel gezinnen, inkomstenniveau doorgaans hoger dan het gewestelijk gemiddelde - Residentiële gemeenten in het zuidoosten:
hoog inkomen, wooncomfort, lagere demografische aangroei, vergrijzende bevolking - Gemeenten van de ‘eerste gordel’:
inkomen lager dan gemiddeld, armoede, hoge bevolkingsdichtheid en dichte bebouwing, groot aandeel van alleenstaanden, veel kantooractiviteit - Gemeenten in industriële reconversie in de kanaalzone:
forse demografische aangroei, groot aandeel buitenlandse bevolking, inkomen lager dan gemiddeld, residentiële en economische activiteiten - Brussel Stad:
grote aantrekkingskracht voor tewerkstelling en diensten, industrie en transport, zeer verscheiden op sociaaleconomisch vlak en wat bebouwing betreft
Benieuwd tot welke cluster uw gemeente hoort?
Uitdagingen voor de volgende bestuursperiode
- Residentiële gemeenten in het noordwesten staan voor een demografische uitdaging door de komst van jonge gezinnen én de aanwezigheid van een oudere bevolking
- De openbare infrastructuur zal zowel tegemoet moeten komen aan de behoeften van de jongeren, bv. op vlak van cultuur en sport, als aan die van de ouder wordende bevolking met bv. aangepaste woningen.
- De gemeenten van de ‘eerste gordel’ moeten door hun kenmerk als ‘centrum voor tewerkstelling en diensten’ toezien op een goed beheer van de infrastructuur. En moeten antwoord bieden op zeer diverse bevolkingsmix.
- De hoge inkomsten zitten hoofdzakelijk in de residentiële randgemeenten van de grote steden. De armoede is groter in de industrie- of economische gebieden in verval (de Borinage, le Centre, de streek rond Luik…) en in de niet-centraal gelegen landelijke regio’s (bv. de Laars van Henegouwen).
- De zeer verstedelijkte gemeenten bevinden zich in de Samber- en Maasvallei en in de Brusselse rand, terwijl de landelijke gemeenten ten zuiden van de Samber- en Maasvallei liggen.
- De ‘vergrijzende’ gemeenten vinden we vooral in de buitenwijken van de grote steden en in de grensgemeenten van Frankrijk en Duitsland. De verjongende gemeenten bevinden zich in de randgemeenten die verder van de grote werkgelegenheidspolen (Luxemburg, Brussel, Namen) liggen.
- De best uitgeruste en meest aantrekkelijke gemeenten (jobs, scholen) liggen langs de Waalse as, de activiteitspolen in Waals-Brabant en de middelgrote steden in landelijke gebieden.
- Er zijn grote verschillen in de omvang en de structuur van de ontvangsten naargelang het type gemeente.
Wallonië telt volgens onze studie 16 clusters, die behoren tot 4 types gemeenten:
- Landelijke gemeenten
- Residentiële gemeenten
- Verstedelijkte gemeenten
- Stedelijke gemeenten
Benieuwd tot welke cluster uw gemeente hoort? (in het frans)
Uitdagingen voor de volgende bestuursperiode
Elk type gemeente heeft specifieke uitdagingen. Enkele voorbeelden:
- Landelijke gemeenten met residentiële expansie moeten:
- investeren in nieuwe gemeentelijke diensten en voorzieningen (woningen, wegen, accommodatie, scholen, sport, schoolvervoer…)
- het bestuur moderniseren en de stedenbouwkundige diensten versterken
- het landelijke karakter beschermen (behoud van de landbouwactiviteiten, stedenbouwkundige regels, vastgoedprijzen)
- de sociale cohesie in stand houden (integratie van nieuwe inwoners, intergenerationele uitdaging…)
Financiële uitdaging: de toenemende nieuwe lasten (werking en investering) en de evolutie van de ontvangsten (fiscaliteit en subsidies) op elkaar afstemmen.
- De residentiële gemeenten met hoge inkomsten en een vergrijzende bevolking moeten:
- woningen betaalbaarder maken voor jonge gezinnen
- het welzijn van ouderen bevorderen (activiteiten, thuishulp, transportformules…)
Financiële uitdaging: tegen 2035 wordt een daling van de opbrengst van de personenbelasting verwacht (impact van de vergrijzing), waardoor het noodzakelijk wordt om de begroting bij te sturen (de uitgaven verlagen of alternatieve ontvangsten zoeken).
- De sterk verstedelijkte gemeenten met lage inkomsten moeten:
- de stad nieuw leven inblazen (niet-gebruikte activiteitspolen een nieuwe bestemming geven, woningen moderniseren, de openbare ruimten inrichten)
- de mobiliteit verbeteren en het openbaar vervoer uitbreiden
- de lokale economische activiteit stimuleren (handelszaken, kanalen om banen te creëren voor laaggeschoolden)
- voorzieningen voor sociale hulp en tewerkstelling beter uitbouwen
- het onderwijs ondersteunen
Lees het persbericht (in het frans)
